Kowalski jestem, czyli kilka słów o zmianie nazwiska

„-Kowalski, raport taktyczny!”, czyli o zmianie nazwiska słów kilka. Matejko, Piłsudski, Mickiewicz, Einstein? A może Kiler? Jak chcielibyście się nazywać? Ilu z nas wie o istnieniu ustawy regulującej zagadnienia zmiany nazwiska? Zostań jednym z nich!

Ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. Nr 220, poz. 1414) (dalej: Ustawa) obowiązuje od 13 czerwca 2009 r. Stanowi ona, że zmiany nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów. Ważne powody zachodzą w szczególności w następujących sytuacjach: gdy chodzi o zmianę nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka, gdy chcemy dokonać zmiany nazwiska na nazwisko używane, na nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione, albo na nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również posiadamy (art. 4 ust. 1).

Czy można wybrać sobie dowolne nazwisko? Niestety… Zmiany nazwiska nie dokonuje się w przypadku ubiegania się o zmianę na nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że osoba ubiegająca się o zmianę nazwiska posiada członków rodziny o tym nazwisku, tj. małżonka lub wstępnego (np. ojca, dziadka) (art. 5). Hipotetycznie więc Piłsudski, Mickiewicz, Matejko, czy Einstein to nazwiska, które może nosić ograniczona liczba Polaków. Za to Kilerów może być dwóch i więcej, podobnie jak panów o nazwiskach Kwinto, Kramer, czy Bond – James Bond, bo jak dowieść, że Kwinto czy Bond byli ludźmi wsławionymi w dziedzinie kultury?

Co ciekawe, Ustawę stosuje się nie tylko do obywateli polskich, ale także do cudzoziemców nieposiadających obywatelstwa żadnego państwa, jeżeli posiadają w Rzeczypospolitej Polskiej miejsce pobytu stałego. Stosuje się ją również do cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, przy czym zmiany nazwiska cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, można dokonać wyłącznie ze szczególnie ważnych powodów związanych z zagrożeniem jego prawa do życia, zdrowia, wolności lub bezpieczeństwa osobistego (art. 4 ust. 2). Nie powinno nas zatem dziwić, gdy spotkamy np. Turka, który w dowodzie będzie miał wpisane, że nazywa się Jan Kowalski.

W rozumieniu wyżej wymienionej Ustawy, zmiana nazwiska oznacza zmianę na inne nazwisko, zmianę pisowni nazwiska lub zmianę nazwiska ze względu na formę właściwą dla rodzaju żeńskiego lub męskiego (art. 3 pkt 2). Zmiana nazwiska może dotyczyć nazwiska noszonego aktualnie lub nazwiska rodowego (art. 7 ust. 1). W sytuacji, gdy nazwisko noszone po zawarciu małżeństwa jest tożsame z nazwiskiem rodowym, wówczas zmiana tego nazwiska rozciąga się na nazwisko rodowe wyłącznie na wyraźne żądanie osoby ubiegającej się o zmianę nazwiska (art. 7 ust. 2). Co do zasady, po zmianie nazwiska nie może ono składać się z więcej niż dwóch członów (art. 6).

W celu zmiany nazwiska należy złożyć pisemny wniosek, zasadniczo do kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce naszego pobytu stałego, gdy nie posiadamy takiego miejsca – do kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego, ewentualnie do ich zastępców. Jeżeli w ten sposób nie można ustalić właściwości miejscowej, wówczas w sprawach określonych w Ustawie rozstrzyga kierownik urzędu stanu cywilnego właściwego dla miasta stołecznego Warszawy albo jego zastępca (art. 12 ust. 2). Składając wniosek, należy przedstawić dokument stwierdzający tożsamość (11 ust. 5).

Wniosek o zmianę nazwiska powinien zawierać: dane osoby, której zmiana dotyczy; nazwisko oraz nazwisko rodowe; adres miejsca zameldowania na pobyt stały lub ostatni pobyt stały (w przypadku braku - adres pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące), numer PESEL; nazwisko, na jakie ma nastąpić zmiana; uzasadnienie. Do wniosku dołącza się odpis zupełny aktu urodzenia, odpis zupełny aktu małżeństwa (tych dwóch dokumentów nie dołącza się, jeśli zostały sporządzone w urzędzie stanu cywilnego, w którym osoba ubiega się o zmianę nazwiska) oraz odpisy zupełne aktów urodzenia małoletnich dzieci, jeżeli zmiana nazwiska rozciąga się na dzieci, a także inne dokumenty uzasadniające zmianę nazwiska (art. 11).

O zmianie nazwiska rozstrzyga kierownik USC w formie decyzji. Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się co do zasady na małoletnie dzieci i na dzieci, które zrodzą się z tego małżeństwa (art. 8 ust. 1).

Zmiana nazwiska jednego z rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci pod warunkiem, że drugi z rodziców wyraził na to zgodę, chyba że ten rodzic np. nie żyje lub nie jest znany. Jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko (art. 8 ust. 2). W przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka, każde z nich może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka (art. 8 ust. 3).

Autor: Ilona Kasińska