Czy radni powinni składać projekty do budżetu obywatelskiego?

Wniosek o wyłączenie m.in. radnych z możliwości składania projektów do Ciechanowskiego Budżetu Obywatelskiego wywołał ożywioną dyskusję i poróżnił samych zainteresowanych podczas ostatniego posiedzenia. Ostatecznie pomysł radnego Marka Łebkowskiego upadł, otwierając jednak pole do szerokiej dyskusji na ten temat.

Radny Koalicji Obywatelskiej zaproponował, by osoby pełniące funkcje w organach władzy wykonawczej oraz uchwałodawczej Miasta Ciechanów nie mogły zgłaszać projektów do Budżetu Obywatelskiego. Sprawa de facto dotyczy radnych, którzy od lat w ten sposób zabiegają o realizację zadań. To już drugie podejście to wprowadzenia tego typu przepisów. W 2018 roku podobny wniosek złożyli radni PiS, jednak nie zyskał on poparcia ówczesnej większości w radzie, a odrzucenie go argumentowano głównie wątpliwościami natury prawnej,

Trochę liczb

Zanim przejdziemy do samej dyskusji, warto przybliżyć trochę liczb, aby poznać skalę zjawiska. Pod lupę wzięliśmy pięć ostatnich edycji Ciechanowskiego Budżetu Obywatelskiego (CBO), wszystkie zostały zrealizowane w czasie poprzedniej kadencji Rady Miasta Ciechanów. Jak policzyliśmy w tym czasie radni złożyli łącznie 42 projekty, co stanowiło ponad 25% wszystkich zadań zgłoszonych do CBO. Z tej puli mieszkańcy wybrali w głosowaniu do realizacji 31 projektów autorstwa radnych. Przy zrealizowaniu w omawianym okresie łącznie 92 projektów w ramach CBO, wychodzi nam, że co trzeci zwycięski projekt obywatelski jest dziełem radnego. Uwagę zwraca też fakt, że w zdecydowanej większości projekty zgłaszają radni z klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Na wspomniane 42 projekty, w 40 przypadkach są oni ich autorami bądź współautorami. Tylko w ostatniej edycji dołączyli do nich dwaj radni z klubu Prawa i Sprawiedliwości, składając dwa projekty.

Ciechanów nie byłby pierwszy

Radny Marek Łebkowski, argumentując zasadność swojego pomysłu, przypomniał że budżet obywatelski to w istocie budżet partycypacyjny. Mieszkańcy jeden raz w roku otrzymują możliwość uczestnictwa w rozdysponowaniu zaledwie 1% budżetu miasta. Radni, mając do dyspozycji wszystkie swoje uprawnienia, decydują na co dzień o wydatkowaniu pozostałych 99%. Zaznaczył, że właśnie w takich sytuacjach sfera administracyjno-urzędnicza musi być oddzielona od społecznej. Apelował do radnych, by oddali budżet obywatelski mieszkańcom, a sami jedynie wspierali obywateli w realizacji ich projektów, a nie zgłaszali te projekty za nich. Podkreślił też, że z prawnego punktu widzenia taki zapis w uchwale nie powinien zostać zakwestionowany przez wojewodę mazowieckiego, popierając swoją tezę opinią prawną. Radny Łebkowski dodał również, że są samorządy w Polsce, w których takie przepisy od jakiegoś czasu już funkcjonują. Radni nie mogą zgłaszać projektów do budżetu obywateskiego choćby w Policach i Radomsku. 

Ból pleców, hipokryzja i monopol

W dalszej części dyskusji wniosek radnego KO poparli radni z klubu PiS. Odrębne zdanie mieli jednak przedstawiciele PSL. Przewodniczący Michał Jeziółkowski ponownie wskazywał na wątpliwości prawne, powołując się na inną opinię prawną. Najbardziej emocjonalnie do sprawy podszedł radny Wiesław Brzozowski, znany z projektów dotyczących rewitalizacji kąpieliska Krubin. Wspominał, że składa swoje propozycje od 2016 roku i walczy o głosy mieszkańców przez wiele tygodni, chodząc od domu do domu. Zaznaczał, że nic z tego nie ma, poza bólem pleców i nóg. Uznał, że propozycja Marka Łebkowskiego jest zła i zaszkodzi miastu. 

Z drugiej strony Stanisław Bronowski z PiS podkreślił, że CBO powinien być narzędziem aktywizacji mieszkańców, a nie platformą budowania kapitału politycznego przez radnych. Jego zdaniem radni mają realny wpływ na inwestycje podczas uchwalania budżetu miasta i za to otrzymują diety. Nie powinni traktować budżetu obywatelskiego jako okazji do autopromocji. Powoływał się na opinie mieszkańców, którzy uważają za niesprawiedliwe ingerowanie radnych w projekty obywatelskie. Nazwał takie zachowanie szczytem hipokryzji i zawłaszczaniem przestrzeni mieszkańców do wzmacniania własnych interesów. Z kolei radna Jolanta Kącka (PiS) zastanawiała się, czy swego rodzaju monopol, jak w przypadku radnego Brzozowskiego i jego pomysłów na rewitalizację Krubina, nie zabija kreatywności wśród mieszkańców. Być może wiedząc, że radny znów złoży swój projekt, sami rezygnują ze zgłaszania własnych propozycji, ponieważ z góry i tak wiadomo czyj pomysł zwycięży.

Zapis całej dyskusji radnych znajdziecie w materiale wideo.

Głosowanie

Ostatecznie wniosek Marka Łebkowskiego nie uzyskał w głosowaniu większości. Otrzymał 9 głosów za (radni KO i PiS), przeciw głosowało 9 radnych (PSL), a od głosu wstrzymały się dwie osoby - Grażyna Derbin (KO) i Edyta Rzeplińska-Filipowicz (PSL).

Komentarz: Podczas dyskusji nie poruszono kilku innych aspektów. Po pierwsze, skoro ten czy inny pomysł radnych został raz zrealizowany w ramach CBO, to czemu kolejne etapy nie są już odrębnie finansowane z budżetu miasta? Trzymając się przykładu Krubina, zdecydowana większość mieszkańców widziała i widzi potrzebę rewitalizacji kąpieliska. Tylko czemu radny Brzozowski musi tracić czas i zdrowie na poszukiwanie głosów mieszkańców? Wystarczy przekonać do swojego pomysłu jedynie prezydenta i większość radnych, po czym wprowadzić inwestycję do budżetu miasta. Zresztą w ten sposób ratusz mógłby wykonać zadanie kompleksowo, a nie co roku przez siedem lat dokładać na kąpielisko po kilka elementów. W ten sposób "zwolniłoby się" kilkaset tysięcy złotych na projekty obywatelskie. Budżet Obywatelski ma być w końcu uzupełnieniem m.in. polityki inwestycyjnej miasta, a nie jej substytutem czy sposobem na zaoszczędzenie w ten sposób środków na inne zadania.

Po drugie radni zgłaszający swoje projekty już na starcie mają przewagę nad mieszkańcami tylko dlatego, że są radnymi. Dzięki większej rozpoznawalności i mandatowi, bez wątpienia łatwiej jest im dotrzeć i przekonać mieszkańców do swoich projektów niż przeciętnemu Kowalskiemu. Wieszanie banerów z własnym zdjęciem przy opisie zgłoszonego projektu jest tego najlepszym przykładem.

Po trzecie, władze miasta wielokrotnie wykorzystują budżet obywatelski podczas dyskusji z mieszkańcami. Jeśli nie mają pieniędzy na realizację jakiegoś postulatu, odsyłają mieszkańców do zgłoszenia projektu obywatelskiego. Ten schemat widzieliśmy często np. podczas spotkań osiedlowych z prezydentem. Problem w tym, że taki projekt później musi niejednokrotnie rywalizować z projektami radnych, a to zazwyczaj wiadomo jak się kończy.

Przytoczona na początku artykułu statystyka pokazuje, że CBO nie załamie się bez projektów radnych. A nawet jeśli, to może będzie to po prostu sygnał, że formuła zwyczajnie się wyczerpała. Przynajmniej nikt nie będzie miał poczucia niesprawiedliwości, nie zarzuci nikomu hipokryzji czy autopromocji kosztem mieszkańców. A skoro istnieją wątpliwości natury prawnej, to nie powinno być problemem wprowadzenie w gronie radnych niepisanej zasady, że od dziś nie zgłaszamy swoich wniosków i w stu procentach oddajemy budżet obywatelski mieszkańcom. Takiej postawy nie zakwestionuje żaden prawnik, a mieszkańcy mogą na nią spojrzeć nawet z uznaniem.