Palindromy - co to jest?

Palindromy powstają w ogromnej ilości języków i stanowią swoiste wyzwanie dla twórców.

W polskich realiach tworzyły je takie osobistości jak: Julian Tuwim ("Popija rum As, samuraj i pop.”; "Muzo, raz daj jad za rozum.”), Edmund John ("Ada raportuje, że jutro parada.”; "Ale uda szałowe me! – Woła z sadu Ela.”; "Ada, panna pocałowana, woła: «co pan napada!»”), Stanisław Barańczak ("I lali masoni wydrom w mordy wino, sami lali.”; "Kobyła ma manny żywo je, żywiej zje i wyżej – o, wyżynna! – ma mały bok.”) oraz twórca algorytmu Józef Godzic ("Łapał za kran, a kanarka złapał.”; "A krowo, do worka!”; "Napotkała typa, zapytała: Kto pan?”; "O, na ryby rano!”; "Ejże, trener też je!”; "I co, idioci?”; "A to kanapa pana Kota.”; "Że tak ładna Wanda łka też?”; "Ławy mały wyłamywał.”). Jako ciekawostkę warto wspomnieć, iż najstarszy palindrom w Polsce powstał dzięki księdzu Wojciechowi Waśniowskiego w XVII wieku - „co w onei? Ow pokoy y okop, woien owoc”. Z kolei najdłuższy w historii świata znany tekst tego typu, który składa się z ponad 33 tysięcy liter, napisał Tadeusz Morawski.

Palindromy - co to jest?

Palindromy są współcześnie rodzajem specyficznej gry słownej. Można je określić jako wyrażenie, które jest tak samo czytane od lewej do prawej i od prawej do lewej. Przykłady wyrażeń o długości całych zdań zapisuje się uwzględniając korekty wielkich liter, interpunkcji. Stąd wynika urok zabawy kontrastującej między idealną dokładnością w postaci symetrii a chaosem często bezsensownych zwrotów powstających przy tworzeniu. Samo określenie "palindrom" zostało po raz pierwszy opublikowane przez Henry'ego Peachama w jego książce The Truth of Our Times w 1638 roku. Pochodzi z greki i terminu "palin" (πάλιν; „ponownie”) i "dromos" (δρóμος; „droga, kierunek”). Starożytny język z Półwyspu Peloponeskiego używa jednak także innego słowa, to znaczy καρκινικός, w odniesieniu do odwracalnego pisma litera po literze.

Palindromy - historia

Pierwsze palindromy powstały już w czasach antycznych oraz podobnie jak dziś stanowiły rodzaj ciekawostki, zagadki, a także zabawy słownej. Wielokrotnie za ich funkcją kryły się inne kwestie związane z typem szyfrowania lub magią zaklęć, czarów, inkantacji, przekleństw, czy też uroków. Zgodnie z licznymi źródłami historycznymi za wynalazcę tego zjawiska uchodzi poeta i autor satyrycznych, sprośnych tekstów Sotades z Maronei w III wieku p.n.e. na dworze władcy Egiptu Ptolemeusza II. Kolejne stulecia pozwalają badaczom literatury na konkretne wnioski dotyczące rozwoju palindromów. Rozwój techniki nastąpił na terenie Imperium Rzymskiego i Starożytnej Grecji, gdzie powstał najbardziej rozpoznawalny antyczny tekst wyryty na fontannie: ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜEΜΑΤΑ ΜE ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ, co oznacz "zmyj grzechy nie tylko twarz". Również obywatele Italii trudnili się zabawą przy tworzeniu długich, zagmatwanych zdań: IN GIRUM IMUS NOCTE ET CONSUMIMUR IGNI, to znaczy "wchodzimy w krąg po ciemku i trawi nas ogień". W zniszczonym przez erupcję wulkanu Pompejach archeolodzy znaleźli przykłady kwadratów magicznych, który nasi znamiona palindromu.  Świat wczesnochrześcijański nie jest pozbawiony podobnych tekstów. W 1925 roku dwaj naukowcy i specjaliści od run oraz tajemnych inskrypcji odkryli, że 25 liter kwadratu tworzy dwa wyrażenia PATER NOSTER oraz tyle samo symboli alfa/omega, które dla wczesnych chrześcijan oznaczały odpowiednio "początek” i "koniec”. Figurę taką można współcześnie oglądnąć na posadzkach w wielu włoskich świątyniach.

Artykuł sponsorowany